بزرگنمايي:

اخبار محرمانه -
«اعتماد» از استراتژی ظریف رمزگشایی‌ می‌کند؛ رزم رسانه‌ای
١١٦
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
«رزم رسانه‌ای در خاک امریکا»، این عبارت از نخستین هفته‌های حضور محمدجوادظریف در جایگاه رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان به سیاستی اجرایی از سوی وی تبدیل شد. ظریف، سیاستمداری آشنا برای امریکایی‌ها بود که از سوی حسن روحانی، رییس‌جمهور برای سر و سامان دادن به پرونده هسته‌ای که عملا رابطه ایران و جامعه بین‌المللی را در بن‌بست قرار داده بود راهی وزارت‌خارجه شد. در شش سال گذشته ظریف هرچندماه یک‌بار با سفر به نیویورک به منظور شرکت در نشست‌های متفاوت سازمان ملل، مقابل دوربین خبرنگاران و مجری‌های رسانه‌های متفاوت امریکایی، اروپایی و عربی نشسته است. وزیرخارجه هربار سوژه یا سوژه‌های مشخصی را برای طرح در فضای رسانه‌ای امریکا انتخاب کرده است: در دو سال پیش از حصول برجام، محور اظهارات ظریف تمرکز بر حقانیت و صلح ‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران بود. در حالی که دیپلمات‌های ایرانی در تهران یا پایتخت‌های اروپایی کار بر روی جزییات یک توافق 7جانبه را پشت درهای بسته پیش می‌بردند ظریف در دو جبهه مذاکره رسمی و دیپلماسی عمومی تلاش می‌کرد آنچه در جریان بحران‌سازی غرب از پرونده هسته‌ای ایران در افکار عمومی جاافتاده را پاک یا حداقل تصحیح کند.
اندکی پس از اجرایی شدن برجام، انتخابات در ایالات متحده امریکا به تغییر ساکن کاخ سفید منتهی شد و تاجری جانشین باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین شد که پایان دادن به برجام را به وعده انتخاباتی خود تبدیل کرده ‌بود. دونالد ترامپ یک سال و چندماه در توافق هسته‌ای با ایران باقی ماند اما در نهایت اردیبهشت‌ماه گذشته با کناره‌گیری از این توافق حساب خود را از 1+4 در مواجهه با ایران جدا کرد. این اقدام ترامپ به اضافه بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای و توسعه دامنه تحریم‌های غیرهسته‌ای نه فقط مسیر برجام که رابطه ناخوشایند ایران و امریکا را نیز وارد فاز جدید و مرحله پرتنش‌تری کرد. ظریف با قرارگرفتن در این فضا ماموریت جدیدی برای خود در حوزه رسانه و دیپلماسی عمومی تعریف کرد: بلندکردن صدای حقانیت ایران در توافق هسته‌ای، به تصویر کشیدن سهم امریکا در بحران به وجود آمده، افشای تلاش تندروهای نشسته در واشنگتن، ریاض، ابوظبی و تل‌آویو (گروه بی) برای آغاز جنگ با ایران و مشروعیت‌زدایی از تحریم‌های امریکا که با عنوان دروغین تامین امنیت بین‌المللی جنبه فرامرزی هم پیدا کرده است.
هرچند کناره‌گیری امریکا از توافق هسته‌ای به دلیل تبعات مشخص و ملموس آن بیش از سایر سیاست‌های ایران ستیزانه دونالد ترامپ به چشم آمد اما دیگر برنامه‌های تندروهای نشسته در واشنگتن از چشم وزیرخارجه ایران دورنمانده و در مصاحبه‌هایی که در دو سال و نیم گذشته با رسانه‌های امریکایی چه در داخل ایران و چه خارج از آن داشته تلاش کرده از این نقشه‌ها نیز پرده بردارد.دولت فعلی امریکا دو سیاست هدف حداکثری و حداقلی را در مواجه با تهران برای خود مشخص کرده: غایت مدنظر واشنگتن طبیعتا تغییر نظام در ایران است اما با توجه به مجموع شرایط به خصوص وضعیت داخلی ایران اگر نتیجه سیاست فشار حداکثری موجود بر ایران، پشت میز مذاکره نشستن دیپلمات‌های ایرانی با همتاهای امریکایی به منظور رسیدن به توافقی جدید باشد این دستاورد هم برای ترامپ مصداق همان تامین هدف حداقلی خواهد بود. دونالد ترامپ همزمان با خروج از توافق هسته‌ای در ژستی مثلا مصالحه‌جویانه ادعا کرد که حاضر است بدون پیش‌شرط با تهران گفت‌وگو را آغاز کند و این در حالی بود که وزیر خارجه کابینه او یعنی مایک پمپئو بارها از وجود 12 محور در مذاکرات با ایران سخن گفته که پیش‌شرط‌ها فعالیت‌های منطقه‌ای، آزمایش‌های موشکی، برنامه نظامی دفاعی ایران و حتی آینده برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را هم شامل می‌شود. پیش‌شرط‌هایی که حتی ایران‌ستیزترین سیاستمداران غربی پذیرش آن از سوی تهران را غیرممکن می‌دانند. همزمان دولت ترامپ غرب آسیا و منطقه خلیج فارس را به انباری از تجهیزات خود تبدیل کرده و به گمان خود مهره‌ها و ادوات نظامی را به گونه‌ای دورتادور ایران چیده که دوگانه یا جنگ یا مذاکره را برای ایران تداعی کند. در جبهه‌ای دیگر تلاش برای ایجاد شکاف میان دولت و ملت با تزریق ناامیدی و بی‌اعتمادی میان افکار عمومی ادامه دارد و حمایت از گروه‌هایی چون مجاهدین خلق (منافقین) نیز به سیاست آشکار چهره‌های نزدیک به ترامپ نظیر رودی جولیانی، وکیل وی یا جان بولتون مشاور امنیت ملی او تبدیل شده است.
ظریف در آخرین سفری که بهار سال جاری به نیویورک داشت در مصاحبه با رسانه‌های متفاوت امریکایی از جمله فاکس‌نیوز که به «تریبون ترامپ» شهرت دارد تمرکز بحث را بر معرفی گروه‌بی ‌و شناساندن اهداف این گروه به جامعه جهانی متمرکز کرد. از همان زمان عبارت «تیم بی» به عبارتی رایج در توییت‌ها و موضع‌گیری‌های نه فقط وزیر خارجه بلکه بسیاری از سیاستمدارانی تبدیل شد که به دونالد ترامپ نسبت به گوش دادن به سخنان تندروهای نشسته در کنار خود هشدار می‌دهند.
نورافکن امریکا بر دیپلماسی ظریف
این‌بار محمد جواد ظریف در تابستانی داغ راهی نیویورک شده است. تهران برای نخستین‌بار در سه سال و نیم گذشته از عمر اجرای برجام در پاسخ به تعلل‌های برجامی 1+4 کاهش تعهدات برجامی را آغاز کرده و ساعت شنی عبور از گام دوم و رسیدن به گام سوم به کار افتاده است. از سوی دیگر ظریف در حالی به نیویورک رفته که تهران و واشنگتن مجموعه‌ای از تنش‌های جدی را از آخرین باری که وزیرخارجه ایران به امریکا رفته بود، پشت سر گذاشته‌اند. هدف قرار گرفتن تانکرها و نفتکش‌هایی در خلیج فارس، ساقط شدن پهپاد جاسوسی امریکا در داخل حریم هوایی کشورمان توسط نیروهای نظامی و توقیف نفتکش حامل نفت ایران در جبل‌الطارق توسط بریتانیا و به دستور امریکا مجموعه‌ای از جدیدترین تحولاتی هستند که ظریف با در دست داشتن پرونده آنها به نیویورک رفت.
«وزیر خارجه ایران را در لیست تحریم قرار می‌دهیم، رفت و آمد ظریف در نیویورک را محدود کردیم». شاید این دو موضع‌گیری در یک ماه گذشته که نخستین آن تا این لحظه تهدیدی تو خالی بوده و دومین آن هم تاثیری بر فعالیت‌های وزیرخارجه کشورمان در نیویورک نداشته بیشترین خدمت را به پررنگ‌تر شدن حضور این‌باره ظریف در نیویورک کرد. در حالی که مایک پمپئو، همتای ایرانی ظریف می‌گوید دستور صدور ویزای وزیر خارجه را من دادم و برایان هوک کارمند او در وزارت‌خارجه می‌گوید وزیر خارجه ایران طبق پروتکل میزبانی امریکا از سازمان ملل تنها می‌تواند در سه ساختمان قرین به هم رفت‌وآمد داشته باشد، توجه‌ها به سکاندار دستگاه دیپلماسی ایران بیش از همه جلب شده است. نمایندگی ایران در نیویورک با لیست بلندبالایی از درخواست‌های مصاحبه از وزیر خارجه ایران روبه رو شده است.خبرنگارانی که می‌خواهند بدانند چرا دولت ترامپ از طنین صدای دیپلماسی ایران در نیویورک واهمه دارد؟ محمد جواد ظریف این‌بار کدام بخش از سیاست‌های اعلامی ترامپ و همراهانش در کابینه را آماج حمله خود قرار می‌دهد؟
دستورکار: افشای پشت‌پرده نمایش ایران‌دوستی
«ما کنار مردم ایران هستیم، نظام ایران دست دراز شده ما برای گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط را رد می‌کند، هدف از تحریم مردم ایران نیستند، انتقال دارو و غذا به ایران تحت‌الشعاع تحریم قرار نمی‌گیرد، ایران منطقه را به آشوب کشیده، راه‌ها برای توافقی جامع با تهران باز است اما ایران امتناع می‌کند، به دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم، اگر همین نظام با ما مذاکره کند چرا که نه؟ تهران به دنبال تسلیحات هسته‌ای است» جملاتی از این جنس بارها و بارها در یک سال و نیم گذشته از زبان سیاستمداران کاخ سفید شنیده شده و حتی در پرسش‌هایی که خبرنگاران بی‌بی‌سی و ان‌بی‌سی هم در یک روز از ظریف سوال کردند نمود پیدا کرد. ظریف که دستور کار سفر قبل را معرفی «گروه بی» قرار داده بود این‌بار پرده از ماهیت جنگ اقتصادی علیه مردم ایران برداشت و همزمان ادعای کاخ سفید مبنی بر آمادگی برای گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط با تهران را با استناد به واقعیات سیاست در سطح بین‌المللی زیر سوال برد. در حالی که وزارت‌خارجه امریکا تلاش کرد با اعمال محدودیت بر رفت و آمد ایران، از کمیت و کیفیت فعالیت‌های رسانه‌ای مهمان ایرانی سازمان ملل بکاهد، محمد جواد ظریف برای به گوش جهان رساندن صدای حقانیت ایران به اتاق کوچک نمایندگی ایران در سازمان ملل بسنده کرد.
دوئل با ترامپ در اتاق ایران
پرچم ایران پشت سرش، صنایع دستی ایرانی دورتادورش و صندلی مقابلش که هر چند ساعت یک‌بار خبرنگاری معروف یا مجری مشهور از رسانه‌های بین‌المللی روی آن می‌نشیند و از میان دست‌نوشته‌هایش سخت‌ترین پرسش‌ها را برای در منگنه قراردادن مقام ایرانی پیدا می‌کند. ظریف همان لبخند همیشگی را بر لب دارد و برای پاسخ دادن به پرسش‌های خبرنگاران متفاوت، از ساده‌ترین اما تاثیرگذارترین واژگان انگلیسی استفاده می‌کند. وقتی خبرنگار بی‌بی‌سی با تعجب سوال می‌کند چرا دوباره با امریکا مذاکره نمی‌کنید؟ لبخند از صورتش محو می‌شود و با تعجب می‌گوید: چرا باید دوباره مذاکره کنیم؟ به سوالی مشابه که خبرنگار کارکشته ان‌بی‌سی با آب و تاب بیشتری طرحش می‌کند جوابی متفاوت و دیپلماتیک‌تر از یک ساعت قبل می‌دهد و می‌گوید: مگر در کاخ سفید انقلاب شده که توافق دولت مشروع قبلی‌تان با کشورها را قبول ندارید؟
محور سوال‌ها کم و بیش یکی است: چرا تحریم را جنگ اقتصادی خواندید؟ آیا سیاست فشار حداکثری امریکا، ایران را پای میز مذاکره می‌کشاند؟ ایران با کاهش تعهدات برجامی با آتش بازی می‌کند؟ سلاح هسته‌ای می‌خواهید؟ درها را برای مذاکره با امریکا بستید یا خیر؟ اگر تحریم مردم عادی را تحت‌الشعاع قرار داده چرا سرسختی در برابر گفت‌وگو؟
نظامی نیستم
«10 دقیقه قبل از حمله نظامی به ایران دستور لغو آن را دادم»، ادعای دو هفته پیش رییس‌جمهور امریکا که حالا به سوالی تکراری از وزیرخارجه ایران در نیویورک تبدیل شده، ظریف در پاسخ به این سوال ‌بی‌بی‌سی گفت: «به ترامپ گفته شده بود اگر اقدامی علیه ایران انجام دهند، ایران نیز اقدامی را در دفاع از خود انجام خواهد داد.» وزیرخارجه در پاسخ به این سوال که چه اقدام متقابلی؟ با پاسخی کوتاه تکلیف بحث را مشخص کرد: «من نظامی نیستم، این مساله برعهده ارتش است». مجری برنامه Hard Talk بی‌بی‌سی سوال خود را به گونه دیگری مطرح می‌کند و به سخنان برخی مقام‌های نظامی ایران درباره حمله به عربستان و امارات اشاره می‌کند تا شاید از میان جملات وزیرخارجه ایران این اعتراف رسمی را بگیرد که اگر امریکا اهدافی در ایران را هدف قرار بدهد، اهداف متحدانش در منطقه نخستین هدف ایران خواهد بود، ظریف مسوولیت چنین اتفاقی در صورت وقوع را متوجه امریکا می‌کند و می‌گوید: «هرکسی که در جنگ علیه ایران، امریکا را پشتیبانی می‌کند، با پاسخ ایران روبه‌رو خواهد شد. امریکا در حال حاضر در جنگ اقتصادی با ایران است. آنها (عربستان و امارات و...) با حمایت‌های لجستیکی و شناسایی از امریکا پشتیبانی می‌کنند و این به مفهوم آن است که آنها در جنگ علیه ایران مشارکت دارند».
ایران تنها بازنده فرضی امریکا در هر جنگ احتمالی نخواهد بود، هشداری است که در چندماه گذشته به کرات از زبان مقام‌های ایرانی شنیده شده و وزیرخارجه ایران در قلب امریکا دوباره آن را با زبان دیگری تکرار می‌کند: «اگر جنگی در منطقه صورت بگیرد، فکر نمی‌کنم هیچ‌کس در منطقه از آن در امان بماند پس بیایید از وقوع جنگ جلوگیری کنیم».
«از مذاکره مجدد درباره برجام خبری نخواهد بود»، واشنگتن امیدوار بود که تحریم و سیاست فشارحداکثری که درچندماه گذشته بر ایران وارد کرد، تغییرانی در این جمله که از زبان ایرانی‌ها بسیار شنیده می‌شود ایجاد کند اما ظریف در پاسخ به بی‌بی‌سی، موضع پیشین را حفظ کرده و گفت: «به چه دلیل باید مجددا وارد مذاکره شویم؟ ما میز مذاکره را ترک نکردیم. این امریکا بود که میز مذاکره را ترک کرد. آنها باید به میز مذاکره بازگردند.» برنامه Hard Talk بی‌بی‌سی در تبلیغ مصاحبه با وزیر خارجه ایران آن را گفت‌وگویی نادر خوانده و اعلام کرده مشروح آن امروز (چهارشنبه) پخش خواهد شد.
آیا در کاخ سفید انقلاب شد؟
«بسته‌ای از اطلاعات در یک مصاحبه 23 دقیقه‌ای»، این عبارتی بود که خبرنگاروال‌استریت‌ژورنال درباره مصاحبه وزیر خارجه ایران با ان‌بی‌سی به کار برد. جنگ اقتصادی، عبارتی که ظریف در یک سال و نیم اخیر بارها و بارها از آن برای توضیح سیاست تحریمی امریکا علیه ایران استفاده کرده، نخستین پرسش این مصاحبه بود و وزیر خارجه در پاسخ به آن گفت: ما به جنگ نظامی نزدیک نیستیم اما تحریم، شهروندان عادی و نیازمندان به دارو و بیمارها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. رییس ‌دستگاه دیپلماسی کشورمان در میانه پاسخ‌ها به پرسش‌های اولیه باز هم گریزی به بحث «تیم بی» زده و تاکید کرد که گمان نمی‌کند ترامپ به دنبال جنگ باشد اما تندروهای اطراف وی چرا؛ «از مذاکره مجدد خبری نیست اما درها برای بازگشت امریکا به میز مذاکره باز است.» این موضع‌گیری ظریف در رسانه‌های متفاوت انعکاس بسیار پیدا کرد هر چند که ظریف شرط بازگشت امریکا را مانند همیشه پایان تحریم‌هایی دانست که دونالد ترامپ از یک سال و نیم پیش بر ایران تحمیل کرده است.
کاهش تعهدات برجامی ایران صدای امریکایی را که دیگر در این توافق نیست بلند کرده اما جز کاخ‌سفیدنشین‌ها هیچ‌کس ایران را مقصر وضعیتی نمی‌داند که برجام گرفتار آن شده است. مجری ان‌بی‌سی با اشاره به اقدام برجامی اخیر ایران و افزایش سطح غنی‌سازی تهران از میزبان ایرانی سوال کرد: با آتش بازی می‌کنید؟ ظریف با تغییر جمله به فاعل درست گفت: این امریکاست که با آتش بازی می‌کند. در برجام راهکارهای جبران تعلل دیگران تعریف شده و ما پس از یک سال صبر از همان راهکارها استفاده کردیم.
وزیر خارجه با جدیت تاکید کرد که اقدام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی قابل بازگشت به گذشته در چند ساعت هستند. وی با رد نگرانی‌های ادعایی کاخ سفید درباره برنامه هسته‌ای ایران یادآوری کرد که تهران به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده که اگر بود، می‌توانست سال‌ها قبل به این سلاح دست پیدا کند.
چرا پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط امریکا را نمی‌پذیرید؟ این سوال با فضاسازی رسانه‌ای که دولت ترامپ کرده از سوی برخی خبرنگاران به‌گونه‌ای مطرح می‌شود که گویا ایران دست رد به سینه دیپلماسی و گفت‌وگو می‌زند. نیمه تاریک این سوال فراموش کردن اقدام‌های یک سال و نیم اخیر امریکا در قبال ایران است. ظریف در پاسخ به این سوال خبرنگار ان‌بی‌سی گفت: ما یک‌بار با امریکا توافق کردیم. برای دولت‌های مقابل کاخ سفید مهم نیست چه کسی در این کاخ است. هویت رییس‌جمهور شما مساله داخلی شماست. ما یک‌بار با دولت امریکا که در آن زمان دولت منتخب و قانونی بود، مذاکره کردیم. پس از آن ترامپ به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد. انتقال قدرت در کاخ سفید در روندی دموکراتیک رخ داد. انقلاب که نشد. اگر قرار باشد هر 4 سال دوباره همه توافق‌ها را تکرار کنیم که نمی‌شود.
مجری برنامه ان‌بی‌سی در ادامه تلاش کرد گریزی به پاسخ نخست ظریف بزند و گفت: شما گفتید مردم عادی در این وضعیت آسیب می‌بینند چرا به خاطر آنها دوباره مذاکره نمی‌کنید؟ ظریف بدون اندک وقفه‌ای پاسخ داد: زمانی که یک‌بار درخواست‌های غیرقانونی را بپذیرید دیگر پایانی برای آن نیست. ما یک بار مذاکره کردیم. داده‌ها و ستانده‌هایی داشتیم. این توافق باب میل کامل هیچ ‌کدام از دو طرف نبود اما مذاکره و توافق همین است.
موشک‌های بالستیک ایران و مذاکره درباره آنها سوالی است که سال‌هاست به سوال واحد خبرنگاران از ظریف تبدیل شده است. ظریف در پاسخ به این سوال که اگر امریکا به میز مذاکره بازگردد درباره موشک‌های بالستیک خود هم مذاکره می‌کنید یا نه؟ پاسخی داد که بخش نخست آن از سوی برخی رسانه‌ها به تغییر موضع ایران تعبیر شد. وزیر خارجه گفت: ابتدا باید بحث را روی چیزی که توافق کردیم، شروع کنیم. اگر امریکا می‌خواهد درباره برنامه موشکی ایران گفت‌وگو کند، باید مسائل دیگری نیز روی میز مذاکره قرار بگیرد؛ از جمله اینکه ایران با 82 میلیون نفر جمعیت و یک میلیون نظامی، تنها 16 میلیارد دلار در سال گذشته هزینه نظامی داشته است، در حالی که امارات با یک میلیون جمعیت 22 میلیارد و عربستان با نصف جمعیت ایران 67میلیارد دلار هزینه نظامی داشته‌اند و بخش اعظم خرید تسلیحات آنها از امریکا بوده است.
وزیر خارجه ایران که با قدرت دیپلماتیک خود توپ را به زمین امریکا انداخت، در ادامه افزود: «این تسلیحات امریکایی است که وارد منطقه شده و آن را در آستانه انفجار قرار داده است.» هر چند که این اظهارنظر ظریف از سوی برخی رسانه‌های امریکایی به تغییر موضع تعبیر شد اما اندک تدبیری در آن مشخص می‌کند که شرط ظریف برای توقف فروش سلاح امریکایی به کشورهای منطقه در حالی که ترامپ عاشق کسب درآمد از شیوخ متحد خود در منطقه خلیج‌فارس با فروش سلاح است و این کشورها نیز امنیت خود را برون‌سپاری کرده‌اند، غیرقابل تحقق است.
ظریف درباره حمله به چندین کشتی تجاری، ازجمله سه نفتکش در آب‌های امارات و دریای عمان در ماه‌های اخیر با رد ادعای دست داشتن سپاه پاسداران در این حملات گفت: ویدیوهایی که امریکا از حضور نیروهای سپاه در کنار کشتی منتشر کرد «چیزی را ثابت نمی‌کند»، چون نیروهای ایرانی برای کمک به این کشتی نزدیک شدند و خدمه‌های آن را نجات دادند.
وزیر خارجه درباره احتمال دست داشتن گروه‌های نیابتی ایران در این حملات گفت که چنین چیزی امکان ندارد، اما شاید باشند کسانی که تمایل به تشدید تنش‌ها دارند: «این خرابکاری‌ها می‌تواند تصادفی یا برنامه‌ریزی شده باشد.» وی گفت، حمله به نفتکش ژاپنی، در حالی که آبه شینزو، نخست‌وزیر این کشور برای دیدار با رهبر ایران در تهران به‌سر می‌برد، نمی‌تواند کار ایران باشد.