بزرگنمايي:

اخبار محرمانه -
شوک نفتکش ها به برجام
k ١٣
١
همشهری / متن پیش رو در همشهری منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اسماعیل سلطنت‌پور| هنوز جنجال ترامپ بر سر پرواز پهپاد ایران بر فراز ناو آمریکایی در خلیج‌فارس تمام نشده که ایران این بار نه در آسمان که در دریا خبرساز شد. توقیف نفتکش انگلیسی به‌دلیل نقض قوانین دریانوردی می‌تواند اقدامی قابل پیش‌بینی نسبت به توقیف نفتکش حامل نفت ایران توسط انگلیس به شمار رود.
شامگاه جمعه سایت‌های رصد تردد نفتکش‌ها گزارش دادند یک نفتکش انگلیسی با نام استینا ایمپرو در نزدیکی‌های خلیج‌فارس درحالی‌که به سمت عربستان در حرکت بود، با تغییر جهت به سمت ساحل ایران متمایل شد. دقایقی بعد روابط عمومی سپاه از توقیف یک فروند نفتکش با پرچم انگلیس به‌دلیل نقض قوانین و مقررات دریایی و به درخواست سازمان بنادر و کشتیرانی خبر داد. در اطلاعات اولیه علت توقیف نفتکش انگلیسی، عدم‌رعایت اصل عبور بی‌ضرر از تنگه هرمز، ورود از مسیر خروجی به تنگه هرمز، خاموش‌کردن سیستم A.I.s کشتی، بی‌توجهی به اخطارهای ارائه‌شده و وارد‌کردن پسماند نفت موجود در مخازن خود و ایجاد آلودگی شدید و لطمه‌زدن به محیط‌زیست خلیج‌فارس عنوان شده بود و علاوه بر این، مسئولان سازمان بنادر و کشتیرانی ایران اعلام کردند نفتکش انگلیسی در مسیر خود به یک لنج ماهیگیری هم صدمه وارد کرده است.
توقیف نفتکش بریتانیایی درست 2هفته پس از آن انجام ‌شد که نیروی دریایی بریتانیا یک نفتکش حامل نفت ایران را در تنگه جبل‌الطارق به بهانه نقض قوانین اتحادیه اروپا مبنی بر تحریم نفتی سوریه توقیف کرد؛ درحالی‌که ایران اعلام کرده بود مقصد نفتکش سوریه نبوده ضمن اینکه ایران عضو اتحادیه اروپا نیست که ملزم به رعایت تحریم‌های این اتحادیه باشد. ایران توقیف «گریس ١» را «راهزنی دریایی» خواند و گفت: این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند. محمد‌جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران دیروز در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا، در توییتر نوشت: برخلاف دزدی دریایی در تنگه جبل‌الطارق، اقدام ما در خلیج‌فارس برای برقراری قوانین بین‌المللی دریانوردی است. همانگونه که در نیویورک گفتم، این ایران است که امنیت خلیج‌فارس و تنگه هرمز را تضمین می‌کند.‌ بریتانیا باید از آلت دست آمریکا‌بودن در تروریسم اقتصادی دست بر‌دارد.دیروز همچنین وزیران خارجه ایران و انگلیس درباره نفتکش‌ها تلفنی گفت و گو کردند.
3 پیام سیاسی و حقوقی ایران
در همین رابطه رضا نصری، حقوقدان بین‌المللی در مصاحبه با همشهری تأکید می‌کند: ایران اقدام خود را با استناد به «قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی» انجام داده است. این قوانین و مقررات هم عمدتا ناظر به مقررات عبوری و زیست‌محیطی است.
او با بیان اینکه اگر از جزئیات فنی این حادثه بگذریم، این اقدام ایران 3‌پیام سیاسی و حقوقی مهم‌تری هم در‌بر‌دارد، خاطرنشان می‌کند: ایران مشخصا به دولت بریتانیا می‌گوید: «اگر بنا باشد خود را مجاز بدانید به اسم اجرای قوانین اتحادیه اروپا - آن هم علیه یک کشور غیرعضو اتحادیه اروپا - به زور متوسل شوید و مانع جریان آزاد دریانوردی شوید، ما هم دست‌کم خود را مجاز خواهیم دانست برای اِعمال قوانین و مقررات بین‌المللی، علیه کشتی‌ها و نفتکش‌های شما سختگیرانه اقدام کنیم».
نصری ادامه می‌دهد: موضوع دوم این است که اگر بنا باشد به‌طور کلی‌تر دولت‌های غربی - به اسم اِعمال قوانین داخلی خود و به تبعیت از منش آمریکا - علیه ایران اقدامات قهریه اتخاذ کنند، ایران هم با توسل به اجرای قوانین بین‌المللی یا حتی اجرای قوانین داخلی خود همین رویکرد را پیش خواهد گرفت و از این پس وارد فاز جدیدی از تعامل با این دولت‌ها خواهد شد. به‌عبارت دیگر، اگر بنا باشد باب «اِعمال قوانین فراسرزمینی» برای همه باز شود، ایران هم می‌تواند فردا به مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی یا قوانین مجلس خود استناد کند و مناسبات بین‌المللی را از این طریق تحت‌تأثیر قرار دهد. به‌عنوان مثال، ایران می‌تواند بگوید «مطابق فلان قانون مجلس شورای اسلامی، عربستان سعودی و بحرین - که مرتکب جنایت جنگی شده‌اند - دیگر مجاز به دریافت تسلیحات یا فروش نفت خود نیستند و ما از این پس کشتی‌هایی را که در خلیج‌فارس تردد می‌کنند، به‌منظور حصول اطمینان از اجرای این قانون مورد بازرسی و احیانا توقیف قرار خواهیم داد!» به بیان ساده‌تر، اگر قرار باشد کشورهای اروپایی - که رسما متعهد به ایستادگی در برابر قوانین فراسرزمینی آمریکا شده‌اند - به جای اجرای تعهدات خود از این الگو تبعیت کنند، ما هم رویکرد مشابهی پیش خواهیم گرفت.
این کارشناس سیاست خارجی در این خصوص می‌گوید: سومین پیام ایران به انگلیس این است که در تبعیت از دستورات غیرقانونی، نامتعارف و غیرمنطقی آمریکا «بی‌‌گدار به آب نزنید»!
نصری تأکید می‌کند: بریتانیا و سایر کشورهای اروپایی توان و قابلیت اجرایی این را ندارند که با ایران وارد بازی توقف نفتکش‌ها شوند یا در پسِ اجرای دستورات آمریکا، منافع خود را به‌صورت مستقل تضمین کنند. پس به نفع همه است که به‌جای ‌قدم گذاشتن در مسیری که پایان آن مشخص نیست، همگی به مُر قوانین بین‌المللی عمل کنیم.
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین‌الملل نیز به همشهری می‌گوید: ایران اعلام کرده توقیف نفتکش انگلیس به‌دلیل مسائل تکنیکالی بوده؛ ازجمله اینکه در مسیر مخالف حرکت کرده و یا با لنج ماهیگیری تصادمی داشته؛ بنابراین انگیزه اعلام‌شده از سوی ایران سیاسی و نظامی نبوده اما طرف غربی تلاش می‌کند این اقدام را مابازای توقیف کشتی گریس 1 در جبل‌الطارق معرفی کند. فارغ از اینکه کدام روایت درست است، مسئله مهم این است که تنش در منطقه تنگه هرمز بسیار تأثیر‌گذار است و حتی یک اقدام تکنیکالی هم واکنش‌های مهمی در پی دارد؛ مثلا انگلیس تردد کشتی‌های خود را متوقف کرده و در منطقه بخش عمده‌ای از کشورها تجارتشان از تنگه هرمز است.
وی با بیان اینکه چون دو طرف بر مواضع خود پافشاری می‌کنند، این تنش‌ها ادامه خواهد داشت، خاطرنشان می‌کند: البته من ورود طرفین به جنگ تمام‌عیار را محتمل نمی‌دانم اما از این دست اتفاقات بازهم رخ خواهد داد که تأثیر زیادی بر حمل‌ونقل و بیمه و بازار انرژی می‌گذارد.
ابوالفتح در عین حال یادآور می‌شود که ممکن است بعد از زورآزمایی آمریکا بر سر تحریم که نتیجه‌بخش نبود، پس از آنکه زورآزمایی نظامی هم نتیجه‌بخش نباشد، آمریکا یا وارد جنگ تمام‌عیار با ایران شود که بسیار هزینه‌بر است و یا اینکه انتظارات خود را کاهش دهد.
شوک نفتکش‌ها به برجام
امیر‌علی ابوالفتح با بیان اینکه تصاعد بحران شاید مقدمه‌ای باشد که طرفین به توافق نزدیک شوند، تأکید می‌کند که غربی‌ها باید بدانند که نمی‌توانند از یک‌سو نقش و قدرت و جایگاه ایران را نادیده بگیرند و ایران را با تحریم‌ها رها کنند و از سوی دیگر کشتی‌هایشان به‌راحتی از بغل گوش ایران عبور کند و مشکلی برای آنها ایجاد نشود.
وی با بیان اینکه برجام هم‌اکنون تقریبا از دست رفته ‌و مثل کسی است که تنفس مصنوعی دارد، گفت: برجام به یک شوک نیاز دارد. ایران تا‌کنون چند شوک وارد کرده که آمریکایی‌ها نپذیرفته‌اند. این اقدامات اخیر در تنگه هرمز می‌تواند برجام را احیا کند؛ به‌نحوی که آمریکایی‌ها ببینند راهی جز چارچوب برجام وجود ندارد؛ در غیر این صورت با ادامه روند فعلی تا چند‌ماه دیگر برجام از بین خواهد رفت.