بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - تروئیکای اروپایی اعلام کرد نام ساز و کار اعلامی اینستکس INSTEX یا مخفف Instrument in Support of Trade Exchange به معنای «ابزاری برای حمایت از تبادلات تجاری» است. اینستکس چگونه کار می کند؟ اصلی ترین مشکل اینستکس چیست؟
پایگاه بصیرت / گروه بین الملل / یحیی ذبیحی
روز پنجشنبه وزرای امور خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس از راه اندازی ساز و کاری که ماه ها پیش وعده آن را می دادند، خبر دادند. در حالی که از مدت ها پیش اروپایی ها از راه اندازی SPV یا کانال ویژه تبادلات مالی سخن می گفتند اما تروئیکای اروپایی اعلام کرد نام ساز و کار اعلامی اینستکس INSTEX یا مخفف Instrument in Support of Trade Exchange به معنای «ابزاری برای حمایت از تبادلات تجاری» است. درباره این ابزار و مسائل متنی و فرامتنی آن نکات قابل تاملی وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم ترین نکات آن در قالب 10 سوال می پردازیم:
1- اینستکس چگونه کار می کند؟
قبل از هر چیز بد نیست که با ساز و کار این ابزار آشنا شویم. این ابزار برای آنکه با تحریم و فشار آمریکا سرشاخ نشود، اقدام به تبادل پول نمی کند و در واقع ابزاری برای دور زدن بانکهاست. ایران محصولاتی را به اروپا صادر و اعتباری را به اندازه ارزش صادرات خود در اینستکس کسب می کند و برحسب این اعتبار می تواند کالاهایی را از اروپا وارد کند.
2- کدام کالاها را شامل می شود؟
همانطور که سه کشور اروپایی به صراحت گفته اند کالاهای وارداتی فقط شامل اقلام دارویی و غذایی می شود که شامل تحریم های آمریکا نیست. از این رو با ابزار اینستکس نمی توان هر کالایی را از اروپا وارد کرد.
3- مگر قرار نبود SPV راه اندازی شود؟
سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که چرا اروپا از SPV به اینستکس رسید؟ ستون فقرات ایده SPV بر مبنای قانون مقابله با تحریم های ثانویه آمریکا بر علیه کوبا بنا شده بود تا به ایران و شرکت های اروپایی کمک کند تحریم های آمریکا را دور بزنند. اما اینستکس یک گام به عقب نهاده و اساساً وظیفه خود را مقابله با تحریم ها نمی داند.
4- کدام کشورها با آن کار می کنند؟
تفاوت دیگری که میان اینستکس و SPV قابل طرح است، بازیگران آن است. SPV قرار بود با مشارکت کل کشورهای اروپا راه اندازی شود اما اینستکس محدود به تروئیکای اروپاست. منابع دیپلماتیک می گویند اتحادیه اروپا در این مورد به توافق نرسیده است.
5- از کی عملیاتی می شود؟
اعلام راه اندازی این ابزار مبهم، ناقص و بسیار محدود به مهنای عملیاتی شدن آن نیست. تروئیکای اروپا اعلام کرده عملیاتی شدن آن زمان می برد. وقتی اعلام آن 9 ماه زمان برده است، برای عملیاتی شدنش احتمالاً باید صبر ایوب داشت!
6- شامل خرید نفت هم می شود؟
یکی از مهم ترین نقائص اینستکس عدم تضمین خرید نفت ایران است. اروپایی ها با این تصمیم نشان دادند که در زمینه تحریم حتی اگر همدست آمریکا نباشند، هرگز مقابل او هم نیستند.
7- اروپا در مقابل از ایران چه خواسته است؟
یکی از مهم ترین نکات مطرح شده در بیانیه سه کشور اروپایی در این مورد، ملزم کردن ایران به پایبندی ایران به تعهدات برجامی خود است. در حالی که آمریکا از برجام خارج شده و اروپا به یک دهم تعهدات خود عمل نمی کند، از ایران می خواهند همچنان به برجام تمام و کمال پایبند باشد.
8- آیا اینستکس راهی برای تحمیل برجام های بعدی است؟
این ابزار جدید پس از تهدیدهای اخیر مسئولان ایرانی – فعلاً در حد حرف- به راه افتاد. اروپایی ها بهتر از هرکسی می دانند که نابودی برجام بیش از همه برای آنها هزینه خواهد داشت. درضمن همانطور که موگرینی نیز قبلاً گفته بود، اروپا حفظ برجام را دری برای ورود به مباحث موشکی و منطقه ای با ایران می داند. از این منظر اینستکس ابزاری برای تحمیل برجام های بعدی است.
9- رابطه اینستکس و FATF چیست؟
شاید یکی از مهم ترین مسائل اینستکس را بتوان در شرطی جستجو کرد که برای ایران تعیین شده است. سه کشور اروپایی با صراحت و البته گستاخی از ایران خواسته اند فوراً تمام دستورات FATF را اجرایی کند. حال آنکه اجرای این دستورات یعنی خودتحریمی و بستن راه دور زدن تحریم ها. این در حالی است که دستگاه دیپلماسی کشور پیش از این مدعی بود اروپایی ها راه اندازی کانال مالی را مشروط به تصویب FATF نکرده اند. در واقع اروپا وعده ای نسیه به ایران داده و امتیازی نقد طلب می کند.
10- اصلی ترین مشکل اینستکس چیست؟
فارغ از تحقیری که در این ابزار اروپایی وجود دارد، مهم ترین مشکل اینستکس در تولید امید کاذب است. نشانه های آن نیز کم کم در حال بروز است. آقای ظریف در اولین واکنش خود هر چند با گلایه به خاطر تاخیر اما از اعلام آن استقبال کرده است. کشور سالهاست که معطل وعده های توخالی غرب است. تا جایی آمریکا و برجام و از جایی به بعد اروپا و SPV و اینستکس و... تا امیدهای کاذب وجود دارد و به دنبال سراب می رویم، نمی توان انتظار حرکت و تلاش واقعی داشت.