بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - تنها استدلالی که نمایندگان بابت طرح استانی شدن انتخابات مجلس ذکر می کنند این است که می خواهند نمایندگان کلان نگر و فارغ از دغدغه مشکلات منطقه ای وارد مجلس شوند تا به مسائل ملی بیاندیشند.
پایگاه بصیرت / گفتگو با امیرحمزه مهرابی
سابقه تلاش برای تغییر و اصلاح قانون انتخابات در مجالس ششم، هشتم و نهم وجود داشته که هر بار به دلیل ایرادات وارده از سوی نمایندگان و یا اعضای شورای نگهبان به ثمر نرسیده است. ولی این بار لایحه ای که مجلس، کلیات آن را به شکل طرح در تاریخ 19 دی ماه 97 با رای بالای نمایندگان، تصویب کرده بود. دکتر امیر حمزه مهرابی استادیار دانشگاه و کارشناس ارشد مسائل سیاسی در گفت و گو با بصیرت، به اشکالات و اهداف پشت پرده طرح استانی شدن انتخابات مجلس پرداخته است.
بصیرت: لطفا در ابتدا هدف از طرح استانی شدن انتخابات مجلس را بفرمائید؟
بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس که از مدت‌ها قبل در صحن علنی مجلس بر سر زبان ها بود. که از این‌رو هیات دولت روز چهارشنبه 3 بهمن 97، لایحه استانی شدن انتخابات را تصویب کرد. لایحه ای که مجلس، کلیات آن را به شکل طرح در تاریخ 19 دی ماه 97 با رای بالای نمایندگان، تصویب کرده بود.
این طرح تاکنون سه بار در مجالس گذشته (در سال های 1382، 1386 و 1394) تصویب شده و هر بارشورای نگهبان آن را خلاف قانون اساسی اعلام و رد کرده است. اینک طرح استانی شدن انتخابات مجلس با میدان داری رئیس مجلس، برای چهارمین بار در دستور کار مجلس دهم قرار گرفته است . بر اساس این طرح در انتخابات مجلس، فردی پیروز می‌شود که در کل استان، بالاترین رای را بیاورد و در حوزه انتخابیه خود نیز حداقل 20 درصد آراء را کسب کرده باشد.
بصیرت: لطفا در مورد روش برگزاری آن هم توضیح مختصری بفرمائید؟
روش برگزاری استانی انتخابات مجلس نه در ایران و نه در هیچ کشور دیگری سابقه ندارد. در کشورهای توسعه یافته تلاش می‌شود تا انتخابات مجلس در حوزه های کوچک تر برگزار شود تا مردم نمایندگان خود را بشناسند و ارتباط نزدیک تری با آنان داشته باشند و با تصویب قوانینی منطبق بر واقعیات در راستای حل مشکلات اجتماعی گام بر دارند. به عنوان مثال شهری نظیر پاریس به 20 حوزه تقسیم شده است و هر محله، یک نماینده دارد. نه مثل تهران که مردم مجبورند به یک لیست 30 نفره ای رای بدهند که اغلب آنها را نمی شناسند و هرگز نام آنها را نیز نشنیده اند. این ادعا که اگر انتخابات استانی برگزار شود و مردم به لیست های طولانی رای بدهند، نمایندگان کلان نگر با اندیشه های راهبردی انتخاب می شوند، ادعایی واهی و بدون پشتوانه علمی و تجربی است. نمونه بارز آن نمایندگان لیست امید تهران است که نه تنها نگرش کلان و و استراتژیک ندارند بلکه ویژگی بارز این ها: اشتغال به امور جزیی(حتی واردات اجناس قاچاق)، پرداختن به حواشی، غفلت از منافع ملی و راهبردهای منطقه ای است. درحالی که بسیاری از نمایندگان شهرستانی، ضمن پرداختن به مشکلات مردم محروم حوزه انتخابیه خود، دغدغه کلان و راهبردی دارند.
بصیرت: دلایل موافق نمایندگان در استانی شدن انتخابات مجلس را چگونه می بینید؟
نمایندگان موافق این طرح، «دلایل اعلامی» خود را دو مورد ذکر کرده اند:
1- نظر مساعد مسئولین بالای نظام! (شگردی که در مجلس زیاد از آن استفاده شده و این بار گویا منظورشان رئیس جمهور و رئیس مجلس است)
2- فراهم شدن زمینه انتخاب نمایندگان نخبه با تفکر کلان ملی و فارغ از مسائل جزیی و دغدغه‌های حوزه‌های انتخابیه
بصیرت: اشکالات و معایب طرح استانی شدن انتخابات مجلس را چگونه ارزیابی می کنید؟
ایرادات زیادی (بیش از 50 مورد) به این طرح وارد است که در این جا به مهمترین آنها اشاره می‌شود:
1-مغایرت با اصول قانون اساسی: این طرح با بند 8 اصل سوم قانون اساسی که بر مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خویش همچنین با بند 9 اصل سوم قانون اساسی که بر رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه جامعه در تمام زمینه های مادی و معنوی دلالت دارد، مغایر است. علاوه بر این، با بند 15 اصل سوم و اصول ششم و 62 و اصل 75 قانون اساسی مغایرت دارد که شرح آن به مجال بیشتری نیاز است .
2-افزایش هزینه و زمان تبلیغات: نمایندگانی که تاکنون برای تامین هزینه تبلیغاتی در سطح یک شهرستان دچار تنگناهای مالی بوده و محتاج کمک دیگران می شدند، بر اساس این طرح باید برای کل شهرستان ها، شهرها و روستاهای استان هزینه کنند و برای سخنرانی و آشنایی با مردم به تمامی مناطق استان سفر کنند. قاعدتاً این نامزد ها به زمان زیاد و هزینه هنگفتی نیازمندند.
3- حذف اقلیت های قومی و مذهبی از قدرت: در حال حاضر کلیه اقلیت های دینی رسمی کشور می توانند در مجلس نماینده داشته باشند و اقلیت های قومی و مذهبی نیز قادر خواهند بود در رقابت منطقه‌ای و محدود، نمایندگان خود را به مجلس بفرستند ولی در صورت استانی شدن انتخابات، مغلوب گرایشات حاکم بر استان می شوند و هرگز قادر به غلبه بر این هژمونی نخواهند بود.
4- افزایش شکاف و تنش های اجتماعی: باحذف اقلیت‌های قومی، مذهبی و سیاسی از دایره قدرت، این خطر را در پی دارد که اقلیت‌ها راه قانونی و دمکراتیک برای بیان و پیگیری خواسته های خود را از دست بدهند و در دراز مدت به راه های غیر قانونی و خشونت آمیز متوسل شده و در برابر نظام موضع رادیکال اتخاذ کنند. بطور یقین، افزایش گسل ها، تنازعات، تنش‌ها و حتی درگیری‌های سیاسی، امنیتی و نظامی حاصل این تصمیم خواهد بود.
5- تبعض و بی عدالتی در انتخاب نمایندگان: در حال حاضر کسانی که بیشترین آراء حوزه انتخابیه خود را کسب کنند، پیروز این رقابت هستند. ولی در طرح جدید اگر نماینده ای مثلا 70 درصد آراء حوزه انتخابیه خود را کسب کند اما در کل استان ناشناخته باشد و رای کمتری بیاورد ولی فرد دیگری 20 درصد آراء همان حوزه انتخابیه را بیاورد ولی مثلا یک چهره رسانه ای استانی باشد یا به لابی قدرت استان وصل باشد و در استان آراء بیشتری از نفر قبلی بیاورد، این نفر دوم است که فرد پیروز معرفی شده و به مجلس راه پیدا می کند و نفر اول ( هرچند 70 درصد آراء را کسب کرده باشد)، حذف می شود. و این عین بی عدالتی و تبعیض است.
6- حذف افراد و گروهای مستقل از قدرت: از دیگر ایرادات استانی شدن انتخابات این است که در این شیوه، جلوی رویش نیروهای جوان، انقلابی و نخبه‌های نوظهور در عرصه انتخابات گرفته می‌شود و فقط افرادی می‌توانند مطرح شوند که نام آنها در لیست جناح‌ها و جریانات سیاسی قرار گیرد. دراین صورت عملا جایی برای نمو «رویش های انقلاب» باقی نخواهد ماند.
7- افزایش نقش آفرینی قدرت ثروت و رسانه در انتخابات: با توجه به افزایش هزینه تبلیغات انتخاباتی در شیوه استانی شدن انتخابات (ذکر شده در بند 2) کسانی می توانند در رقابت انتخاباتی پیروز شوند که از سوی دارندگان قدرت اقتصادی و شبکه اطلاع رسانی و فضای مجازی مورد حمایت قرار گیرند. بدیهی است صاحبان این قدرت ها از کسی حمایت می کنند که بله قربان گو و وام دار آنان بشود و در صورت انتخاب شدن، منافع آنان را دنبال کند. چنین منتخبانی هیچگاه درد عامه مردم را درک نخواهد کرد و در پی تامین منافع آنان بر نخواهد آمد.
8-کاهش حضور مردم در انتخابات: در حال حاضر، اهالی شهرها و بخش های کوچک، اقوام، قبایل و مذاهب مختلف، برای انتخاب کاندیدای مورد نظرخود تلاش می کنند و اطرافیان را به شرکت در انتخابات تشویق کنند ولی استانی شدن انتخابات، مشارکت مردم در انتخابات را کاهش می‌دهد چرا که سهم تأثیر شهرستان‌های کوچک و اقلیت های مذهبی و قومی در انتخاب نماینده را پایین می‌آورد . لذا به دلیل نا امیدی از انتخاب نامزد مورد نظر، انگیزه حضور پر شور در مناطق روستایی و شهر های کوچک و بین اقوام و مذاهب کم می شود.
9- کاهش پاسخگویی نمایندگان به مردم حوزه انتخابیه: در شرایط فعلی خیلی از نمایندگان به دلایل مختلف (از جمله: هزینه دفتر و حقوق دفتر دار و نبود فرصت و ...)، قادر به ارتباط نزدیک با مردم همه شهر های حوزه انتخابیه خود نیستند. چه برسد به اینکه براساس طرح جدید تعداد شهر های مورد مراجعه نمایندگان 20 یا 30 برابر شود. در این صورت بهانه خوبی برای آنها خواهد بود که در هیچ کجا دفتر نداشته باشند و به هیچ یک از شهرهای استان سرکشی نکنند و به مراجعین پایتخت یا مرکز استان نیز با این بهانه که من نماینده شما نیستم، پاسخگو نباشند.
بصیرت: اهداف و انگیزه های استانی کردن انتخابات را در چه مسائلی می بینید؟
چنان که گفته شد، نمایندگان موافق طرح استانی شدن تنها استدلالی که ذکر می کنند این است که می خواهند نمایندگان کلان نگر و فارغ از دغدغه مشکلات منطقه ای وارد مجلس شوند تا به مسائل ملی بیاندیشند. اما به نظر حقیر این ظاهر امر بوده و انگیزه های اصلی و اهداف پشت پرده آقایان، چیزهای دیگری است. از جمله:
1. تکرار! نسخه انتخاب لیستی تهران در سایر استان ها: شکست‌های مفتضحانه اصلاح طلبان با محوریت دولت تدبیر و امید در زمینه های اقتصادی، سیاسی و ...، موجب شده است که این جماعت (به اعتراف لیدرهای اصلاح طلبان)، خطر حذف شدن و قهر شدید مردم درانتخابات آتی را به شدت احساس کنند. برای پیشگیری از این اتفاق به فکر چاره اندیشی افتاده‌اند. تجربه موفق لیست امید جریان اصلاح طلبی در تهران، آنان را برآن داشته است که این روش را در سایر استان‌ها تکرار! کنند.
الان در شهرستان‌ها، مردم کاندیداهای محدود محله خود را می شناسند و بر اساس تشخیص خودشان، انتخاب می کنند. ولی با استانی شدن انتخابات تعداد کاندیداها بطور چشم گیری افزایش پیدا می کند لذا شناسایی آنها برای مردم امکان پذیر نمی شود و مردم وقت و حوصله گزینش مثلا 20 نفر از بین بیش از 1000 نفر را ندارند.
به ناچاربه «لیستی» رای می دهند که از پشتوانه قدرت رسانه ای و تبلیغات داخلی و خارجی بیشتری برخوردار باشد. با توجه به برتری اصلاح طلبان در بهره گیری از رسانه بویژه فضای مجازی و پیام رسان های خارج پایه ( تلگرام، توئیتر، اینستاگرام و...) و نقش آفرینی سلبریتی ها، امیدوارند بار دیگر با این شگرد برنده انتخابات خودشان باشند و یا حداقل از شکست سنگین فرار کنند.
2. تلاش برای بقا در قدرت: تعداد نمایندگان بارِاولی، دوره به دوره در حال افزایش است بطوری که دوره دهم مجلس( دوره فعلی) از 289 نماینده، 178 نفر ( 74 درصد) چهره های جدید هستند که قبلا سابقه نمایندگی نداشتند. این روند، به مذاق برخی خوش نیامده است. از این رو برخی نمایندگان سه دوره مجلس( هشتم ، نهم و دهم) برای تداوم حضورشان در مجلس تلاش کرده اند با تصویب طرح ها و لوایحی، دایره ورود غیر خودشان را تنگ تر کنند. استانی شدن انتخابات (که لایحه دولت هم بوده است) نیز قبل از هرچیز، به افزایش احتمال انتخاب نمایندگان فعلی کمک می کند و از ورود چهره های جدید و غیر مشهور در سطح استان، به چرخه قدرت جلوگیری کرده وگردش نخبگان را محدود می سازد.
3. بهره مندی(سوء استفاده) از مزیت رقابتی: اگر انتخابات استانی شود ، نمایندگان فعلی مجلس از ظرفیت ها و مزیت هایی برخوردار می شوند که یک کاندیدای مستقل، جوان و گمنامِ شهرستانی از آن محروم است. شناخته شدن در یک منطقه ی محدود، کار چندان سختی نیست، ولی اشتهار در سطح کشور و استان، به ظرفیت هایی نیاز دارد که فقط در اختیار افراد محدودی است.
نمایندگان فعلی مجلس، بخاطر دسترسی به رسانه های کشوری و استانی بطور طبیعی امکان دیده شدن و مشهور شدن بیشتر برایشان فراهم است تا مثلاً یک معلم شهرستانی که تنها در منطقه خودشان شناخته شده است.
مصاحبه از وحید قاسمی