بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - جام جم / اتفاقات مهم و جالب اقتصادی سال را بررسی کرده است: سال 97 از لحاظ اقتصادی، سال مهمی محسوب می‌شود. به علت بازگشت تحریم‌های خارجی و تصمیمات نادرست اقتصادی در داخل، شاهد وقوع نوسانات گسترده اقتصادی در سال 97 بودیم. با این حال سال جاری از لحاظ اقتصادی، بدون فایده هم نبود و ایران در برخی بخش‌ها همچون بنزین خودکفا شد. قطعاً در بروز این اتفاقات تلخ و شیرین، برخی چهره‌ها نقش موثری داشتند. در این گزارش به ارزیابی مهم‌ترین چهره‌ها و تحولات اقتصادی سال 97 پرداخته‌ایم.
تصمیم شجاعانه سال: احیای کوپن ؛ جوان‌پسند سال: افزایش وام ازدواج ؛ تأخیر سال: فعال نشدن کارت سوخت ؛ قهر سال: کناره‌گیری عباس آخوندی ؛ گاف سال: تخصیص‌های ارز 4200 تومانی ؛ بلندپروازی سال: پراید (با تشکر از گوشت) ؛ شوخی سال: نمره 5/19 روحانی به دولت ؛ چهره سال: عبدالناصر همتی ؛ افتخار سال: پالایشگاه ستاره خلیج فارس (با تشکر از آبرسانی به خرمشهر) ؛ عدد سال: 19 هزار تومان (قیمت دلار) ؛ جمله قصار سال: سال 97 را با موفقیت پشت سر گذاشتیم ؛ آب‌نبات سال: اینستکس ؛ سفر سال: سفر لاریجانی به چین ( با تشکر از سفر روحانی به عراق ) ؛ پاسخگوی سال: سخنگوی دولت ؛ سانسور سال: آمار تورم ؛ نقل مکان سال: شریعتمداری ؛ ممنوع الخروج سال: سیف
تصمیم شجاعانه سال: احیای کوپن
دولت امسال 14 میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی با نرخ 4,200 تومان پرداخت کرد اما این کالاها با نرخ ارز آزاد به‌دست مردم رسید. برخی کارشناسان طرح توزیع کوپنی و سهمیه‌ای را پیشنهاد دادند که برخی حامیان دولت آن را بازگشت به عقب خواندند، اما مجلس با تصمیمی شجاعانه اعلام کرد در سال آینده دولت موظف است کالاهای اساسی را از طریق کالابرگ الکترونیک مستقیماً به دست مردم برساند تا دست سودجویان از این بخش کوتاه شود.
جوان‌پسند سال: افزایش وام ازدواج
افزایش هزینه‌های ازدواج یکی از دلایل بالا رفتن سن ازدواج است. سال 97 وام ازدواج از ده به 15 میلیون تومان رسید اما با افزایش هزینه‌های امسال، رقم قابل توجهی برای تشکیل زندگی نبود.
از این رو نمایندگان مجلس در بودجه سال آینده تصویب کردند تا رقم وام ازدواج دو برابر شود و از 15 میلیون تومان به 30 میلیون تومان برسد. به نظر می‌رسد این تصمیم اقتصادی مجلس برای جوانانی که قصد تشکیل زندگی دارند خوشحال‌کننده‌ترین خبر باشد.
تأخیر سال: فعال نشدن کارت سوخت
قیمت بنزین در کشورهای همسایه به طور متوسط 5,000 تومان است و با توجه به نرخ هزار تومانی بنزین در ایران، صرفه قاچاق بسیار بالاست. برای کاهش قاچاق بنزین یا باید نرخ بنزین در ایران مطابق کشورهای همسایه شود یا بنزین به صورت سهمیه‌بندی توزیع شود. از آنجا که ایران یک کشور نفت‌خیز است، ارزانی بنزین یک مزیت به حساب می‌آید، اما این ارزانی بیشتر از این‌که برای مردم ایران مفید باشد برای مردم کشورهای همسایه مفید است. با افزایش قاچاق بنزین به خارج، از اواسط امسال مجدد احیای سامانه کارت سوخت در دستور دولت قرار گرفت و وزارت نفت از همه دارندگان وسایل نقلیه خواست کارت سوخت تهیه کنند، اما در نهایت اقدامی در جهت احیای این سامانه انجام نشد. اگر دولت برنامه خود را برای احیای کارت سوخت تکمیل می‌کرد هم قاچاق کاهش می‌یافت و هم مصرف داخلی. از این‌رو می‌توان مهم‌ترین تأخیر سال را عدم فعال شدن کارت سوخت دانست.
قهر سال: کناره‌گیری عباس آخوندی
عباس آخوندی پنج سال سکاندار وزارت راه و شهرسازی بود و عدم توجه وی به بخش مسکن باعث شد قیمت این کالای سرمایه‌ای در همه نقاط کشور افزایش بیش از دو برابر داشته باشد. حتی کارشناسان دولتی هم سیاست‌های آخوندی در حوزه مسکن را نقد می‌کنند و معتقدند توقف ساخت‌وساز در طول پنج سال اخیر باعث تحریک قیمت شد و آقای آخوندی در این زمینه عملکرد مناسبی نداشته است. هنوز قیمت مسکن به اوج خود نرسیده بود که عباس آخوندی متوجه شد بهتر است صندلی وزارت راه و شهرسازی را ترک کند و برای خودش بدنامی نخرد، از این رو اواسط امسال متن استعفای خود را در فضای مجازی منتشر کرد که چند روز بعد با موافقت رئیس‌جمهور همراه شد. این فرار روبه‌جلو عاقبت خوبی نداشت به این دلیل که خود و برخی حامیانش مطمئن بودند بعد از ترک وزارت راه و شهرسازی می‌تواند شهردار تهران شود، اما آخوندی در کارزار با پیروز حناچی، معاون سابقش ناکام ماند. مصاحبه‌های آخوندی پس از استعفایش علیه سیاست‌های اقتصادی دولت فعلی نشان داد میانه‌اش با دولت به هم خورده و با استعفایش می‌خواست اعلام کند از این تیم قهر کرده است.
گاف سال: تخصیص‌های ارز 4200 تومانی
20 فروردین‌ماه بود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرد ارز از امروز تک‌نرخی است و با قیمت 4,200 تومان به دست متقاضیان می‌رسد. از همان زمان کارشناسان به بسته ارزی دولت ایراد گرفتند، اما این رویه آن‌قدر ادامه داشت که دولت خود مجبور به تغییر آن شد، اما هیچ‌کس مسؤولیت این تصمیم اشتباه را قبول نمی‌کند.
روحانی چند بار گفته که این تصمیم با اجماع اعضای اقتصادی دولت اتخاذ شده است، اما تیم اقتصادی دولت یک به یک از این تصمیم ابراز برائت کرده‌اند.
مثلاً سیف پس از کنار رفتن از بانک مرکزی و نیلی دستیار اقتصادی رئیس‌جمهور پس از استعفا در مصاحبه‌هایی جداگانه اظهار کرده‌اند که با ارز 4200 تومانی مخالف بودند.
در پایان هم معلوم نشد که ارز 4200 تومانی خواسته کدام عضو تیم اقتصادی دولت بود؛ ناگفته نمایند پیاده‌سازی این سیاست موجب ایجاد رانت 18 میلیارد دلاری شد.
بلندپروازی سال: پراید (با تشکر از گوشت)
پراید ابتدای سال با قیمت 23 میلیون و 500 هزار تومان به دست متقاضیان می‌رسید، اما کسی فکرش را نمی‌کرد قیمت این محصول به بیش از 50 میلیون تومان برسد. زمانی که پراید در آستانه 40 میلیون تومان قرار گرفته بود برخی افراد در فضای مجازی عکسی به اشتراک گذاشتند که نشان می‌داد یک گروه محافظ از یک پراید حفاظت می‌کنند. رضا رشیدپور نیز در برنامه حالا خورشید به خودروسازان پیشنهاد کرد خودروها را به ایرلاین‌ها تحویل دهند تا از پرواز قیمت‌ها خیلی تعجب نکنند. کم‌لطفی است که گوشت قرمز را هم از قلم بیندازیم که به رکورد 120 هزار تومان هم رسید.
شوخی سال: نمره 5/19 روحانی به دولت
حسن روحانی در مراسم بهره‌برداری از فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس با دفاع از عملکرد دولتش در اوضاع اقتصادی گفت: «انصاف نیست شاگرد که در کلاس همه نمره‌هایش 20 است یک روز 5/19 گرفت ما همه بیست‌ها را فراموش و وی را سرزنش کنیم. حتی آن 5/19 را هم فراموش کنیم و بگوییم که نیم نمره کم شده است. این نه انصاف است، نه مروت است و نه وطن‌پرستی، نه عشق به انقلاب و نه اخلاق اسلامی است.» این در حالی است که صف گوشت، قیمت خودرو، افزایش سرسام‌آور قیمت مسکن و افزایش سه برابری دیگر کالاهای اساسی و مهم‌تر از آن کاهش قدرت خرید مردم نشان می‌دهند نمره دولت در بین آحاد مردم با ارفاق فراوان کمتر از ده است.
چهره سال: عبدالناصر همتی
از اواخر سال گذشته نوسان ارزی شروع شد و ابتدای امسال تلاطم ارزی به اوج خود رسید.
ولی‌ا… سیف تا اوایل مرداد رئیس‌کل بانک مرکزی بود، اما آن‌قدر بخشنامه برای سیاست‌های ارزی کشور صادر کرد که کارشناسان حامی دولت نیز نسبت به این موضوع انتقاد کردند.
سوم مرداد سال جاری بود که عبدالناصر همتی که چند هفته قبل به عنوان سفیر ایران در چین منصوب‌شده بود، به ایران فراخوانده شد تا به عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی منصوب شود.
از زمانی که وی وارد ساختمان میرداماد شده توانسته با لغو تصمیمات اشتباه سیف تا حدودی بازار ارز را کنترل کند و از آن پس آرامش تا حدودی به بازار ارز باز گشت.
افتخار سال: پالایشگاه ستاره خلیج فارس (با تشکر از آبرسانی به خرمشهر)
در کنار همه سختی‌ها، تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که امسال ایران را با چالش مواجه کرد، در عرصه اقتصاد، افتخاراتی نصیب کشور شد که توانست ما را از واردات بخش‌های مهم بی‌نیاز کند که مهم‌ترین آن خودکفایی بنزین بود. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء با ساخت فاز 3 پالایشگاه ستاره خلیج فارس ایران را از واردات بنزین بی‌نیاز کرد؛ وارداتی که در برنامه تحریمی آمریکا قرار داشت، اما این پروژه به شکست انجامید. از سوی دیگر پروژه آبرسانی به خرمشهر و آبادان به نام غدیر2 را نباید از یابد برد که در تابستان امسال و گرمای 70 درجه توسط قرارگاه به نتیجه رسید و اکنون هموطنان ما در این شهرها آب شرب در اختیار دارند.
عدد سال: 19 هزار تومان (قیمت دلار)
قیمت دلار در انتهای سال 96 حدود 4,000 تومان بود، ولی این عدد در مهرماه سال جاری از کانال 19 هزار تومان عبور کرد و رکورد تاریخی به ثبت رساند. البته پس از آن با تدابیر بانک مرکزی، به‌تدریج از قیمت دلار کاسته شد. سیاست‌های نادرست ارزی، عامل اصلی این امر بود و در کنار آن می‌توان به جو روانی حاکم بر کشور با خروج آمریکا از برجام و هرج‌ومرج‌های اقتصادی و تحولات سیاسی اشاره کرد.
جمله قصار سال: سال 97 را با موفقیت پشت سر گذاشتیم
جمله قصار سال با افتخار تعلق می‌گیرد به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور برای بیان این جمله که «سال 97 را با موفقیت پشت سر گذاشتیم.» یک ضرب‌المثلی است که می‌گوید سالی که نکوست از بهارش پیداست. در بهار امسال نوسانات نرخ ارز آن‌قدر شدید شد که یکباره معاون اول رئیس‌جمهور به صورت چکشی اعلام کرد نرخ ارز 4,200 تومان است. کاری نداریم که در این 12 ماه به ما چه گذشت، اما واقعاً توقع بیان جمله سال 97 را با موفقیت پشت سر گذاشتیم را نداشتیم. کارشناسان زیادی اعلام کردند که مقابله با تحریم‌ها راهکار دارد اما مسؤولان دولتی در این زمینه سکوت کردند تا جایی که تأثیر تحریم‌ها در اقتصاد عمیق شد. البته باید از آقای جهانگیری سؤال کرد که موفقیت را چه می‌داند؟
آب‌نبات سال: اینستکس
دُرّ غلتان دادیم و آب‌نبات گرفتیم. این توصیفی بود که علی لاریجانی درباره مذاکرات هسته‌ای ایران با اروپایی‌ها در دولت اصلاحات مطرح کرد. گویا تاریخ در حال تکرار است و حفظ برجام با اروپایی‌ها دوباره همان ماجرای دادن دُرّ غلتان و گرفتن آب‌نبات شده است. پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها اعلام کردند به دنبال یک کانال مالی برای حفظ روابط تجاری با ایران خواهند بود. هر روز وعده‌های تازه‌ای از سوی اروپایی‌ها شنیده می‌شد تا این‌که پس از ده ماه اروپایی‌ها یک شرکت کوچک به نام اینستکس را راه‌اندازی کردند که کارایی ناچیزی دارد.
سفر سال: سفر لاریجانی به چین ( با تشکر از سفر روحانی به عراق )
با کاهش میزان معاملات تجاری ایران با اروپا و تحریم‌های نفتی و غیرنفتی به نظر می‌رسد ایران باید روی کشورهای منطقه و شرکای راهبردیش، تکیه کند. با توجه به بدعهدی آشکار اروپایی‌ها، به نظر می‌رسد ایران باید برای مقابله با تحریم‌ها به کشورهایی چون عراق و چین روی بیاورد. در همین راستا سفر چندی قبل علی لاریجانی، رئیس مجلس به چین و سفر این هفته حسن روحانی به عراق، از لحاظ اقتصادی اهمیت فراوانی دارد. مهم‌ترین هدف از این سفرها گسترش معاملات تجاری با چین و عراق بوده است.
پاسخگوی سال: سخنگوی دولت
چهره پاسخگوی سال تعلق می‌گیرد به صندلی سخنگوی دولت که از زمان تشدید بحران ارزی و استعفای نوبخت خالی است. از ابتدای دولت یازدهم محمدباقر نوبخت به صورت همزمان هم در سمت سخنگویی دولت قرار داشت و هم رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور بود، اما در سال جاری از سمت سخنگویی خود استعفا کرد و این صندلی همچنان در بدنه دولت پر نشده است.
ممنوع الخروج سال: سیف
ولی‌ا… سیف پنج سال رئیس‌کل بانک مرکزی بود که پس از گرانی چند برابری دلار، سوم مرداد جای خود را به عبدالناصر همتی داد. وی قرار بود پس از پایان دوره پنج‌ساله‌اش در بانک مرکزی سفیر ایران در استرالیا شود، اما به دلیل تخلفات ارزی که در بانک مرکزی صورت گرفته بود معاون ارزی سیف یعنی احمد عراقچی دستگیر و خود سیف هم ممنوع‌الخروج شد. به‌محض ممنوع‌الخروج شدن سیف، رئیس‌جمهور او را به عنوان مشاور پولی و بانکی خود معرفی کرد. با این حال، ممنوع‌الخروج شدن سیف موجب شد سفیر شدن منتفی شود.
سانسور سال: آمار تورم
بانک مرکزی از آذر امسال، آمار تورم را منتشر نکرد. توجیه بانک مرکزی درباره این اقدام، هماهنگی با مرکز آمار درباره اعلام نرخ تورم است؛ اما به نظر می‌رسد از آنجا که نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی چند درصد بالاتر از مرکز آمار بود، برخی حساسیت‌ها موجب شد بانک مرکزی از اعلام نرخ تورم منع شود. لازم به ذکر است کاهش نرخ تورم، از شعارهای دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود.
نقل مکان سال: شریعتمداری
محمد شریعتمداری، وزیر صنعت که به علت عملکرد نامناسب در اختصاص ارز دولتی برای واردات میلیاردها دلار کالای غیرضروری در آستانه استیضاح توسط مجلس شورای اسلامی قرار داشت یک‌باره از سمت خود استعفا کرد و دیری نپایید که رئیس‌جمهور در یکی از عجیب‌ترین تصمیمات خود، وی را به عنوان نامزد تصدی وزارت تعاون و کار به مجلس معرفی کرد. مجلس هم بی‌توجه به عملکرد شریعتمداری در وزارت صنعت، به او برای وزارت کار رأی مثبت داد.