چاپ

اخبار محرمانه -
گریس1 در چند قدمی آزادی
٧٣
٠

اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی | ایران و بریتانیا یک تیرماه تاریخی و پرحرارت را پشت سر گذاشتند؛ تابستانی داغ در روابط دوجانبه که جرقه بحران در آن را انگلیسی‌ها در سیزدهمین روز از تیرماه برابر با 4 جولای زدند. نفتکش گریس1 که حامل نفت ایران بود با اتهام واهی تلاش برای دور زدن تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه توسط دولت محلی جبل‌الطارق توقیف شد. جزییات درباره دلایل این توقیف ضد و نقیض بود اما در هیچ کدام از تحلیل‌ها ادعای بریتانیا درباره اینکه مقصد نفتکش سوریه بوده و نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا به حساب می‌آید چندان جدی گرفته نشد. رسانه‌های انگلیسی در مجموعه‌ای از افشاگری‌ها ادعا کردند که لندن به درخواست ایالات متحده امریکا و شخص جان بولتون، مشاور امنیت ملی دولت ترامپ گریس1 را توقیف کرده که این اقدام حتی با اعتراض دولت اسپانیا هم رو به رو شده است. برخی رسانه‌ها هم از تغییر قوانین محلی جبل‌الطارق چند روز پیش از توقیف گریس1 خبر دادند، ادعایی که نشان می‌داد مقام‌های محلی جبل‌الطارق و البته بریتانیا انتظار لحظه‌ای را می‌کشیدند که بتوانند نفتکش حامل نفت ایران را توقیف کنند. تهران از ابتدایی‌ترین ساعت‌های توقیف گریس1، اقدام‌های سیاسی و حقوقی برای محکومیت اقدام بریتانیا را آغاز کرد و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان با رد ادعای لندن مبنی بر اینکه دلیل توقیف نفتکش حامل نفت ایران، تحریم‌های سوریه بوده، انگلیس را به راهزنی دریایی متهم کرد. با گذشت چند روز از حادثه توقیف این نفتکش مشخص شد که نیروهای دریایی بریتانیا با همراهی نیروهای پلیس جبل‌الطارق به سبک راهزن‌ها اقدام به توقیف نفتکش و دستگیری خدمه آن کرده‌اند. براساس گزارش‌های رسیده، قریب به 30 ‌نفر نیروی دریایی انگلیس با کمک هلیکوپتر و قایق‌های تندرو اقدام به ورود به نفتکش و دستگیری خدمه کرده‌اند. شواهدی نیز بر ضرب و شتم خدمه نفتکش توسط این نیروها وجود دارد. در حالی که بیش از یک ماه از توقیف گریس1 می‌گذرد انگلیسی‌ها در این مدت دائما تکرار کرده‌اند که اگر ایران تضمین کند نفتکش پس از رفع توقیف به سمت سوریه نخواهد رفت، آزادی آن تضمین شده است. ادعایی بی‌پایه و اساس چرا که به گفته مقام‌های ایرانی، جبل‌الطارق می‌توانست این نفتکش را در همان ساعات اولیه رفع توقیف کند تا ببیند که مقصد نهایی آن سوریه نخواهد بود.
پس از توقیف نفتکش گریس1، منابع انگلیسی در چند نوبت ادعا کردند که نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قصد توقیف نفتکش‌های انگلیسی را در تنگه هرمز داشته‌اند تا به نوعی اقدام لندن در توقیف نفتکش حامل نفت ایران را تلافی کرده باشند. سرانجام روز 20 جولای برابر با 29 تیر ماه بود که خبر رسید نفتکش انگلیسی سنتا ایمپرو توسط ایران در حوالی تنگه هرمز توقیف شده است. ایران اعلام کرد که این نفتکش انگلیسی را به دلیل تخلف از مقررات دریایی توقیف کرده است. این نفتکش با اسکورت نیروهای ایرانی به بندرعباس برده شده و 23 خدمه آن نیز بازداشت شدند. توقیف گریس1 و سنتا ایمپرو در رسانه‌های بین‌المللی به جنگ نفتکش‌ها میان ایران و بریتانیا تعبیر شد. تعبیری که شاید دقیق نبود اما تا حدودی گویای بحران دیپلماتیکی بود که میان تهران و لندن آغاز شد. انگلیسی‌ها پس از توقیف نفتکش خود ابتدا به هشدار و تهدید روی آوردند و اعلام کردند که اگر ایران فورا اقدام به رفع توقیف از نفتکش انگلیسی نکند با عواقب بدی رو به رو خواهد شد. حتی برخی منابع سفر ناگهانی دو هفته پیش عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق به تهران را هم وساطت برای آزادی نفتکش انگلیسی دانستند. با وجود این تحرکات و میانجی‌گری‌ها میان تهران و لندن، بحران نفتکش‌ها میان دو کشور همچنان ادامه پیدا کرد و حتی بر تلاش‌های تروییکای اروپایی برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران هم سایه انداخت به گونه‌ای که سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه در حاشیه آخرین نشست کمیسیون مشترک در وین که قریب به دو هفته پیش برگزار شد تاکید کرد که این اقدام بریتانیا به معنای همراهی با تحریم‌های امریکا علیه ایران با هدف به صفر رساندن فروش نفت ایران است و نقض برجام به حساب می‌آید.
داستان یک تغییر سیگنال ناگهانی
با چنین مقدمه‌ای، عصر دوشنبه بود که سایت‌های دنبال‌کننده مسیر حرکتی نفتکش‌ها از تغییر سیگنال مقصد گریس1 خبر دادند. موسسه رهگیری خطوط کشتیرانی «تنکر تراکرز» از ارسال سیگنال تغییر مقصد نفتکش گریس1 از جبل‌الطارق به سمت مراکش خبر داد اما دقایقی پس از پیام نخست خود اعلام کرد که مقصد بعدی آب‌های مدیترانه است. انتشار این خبر در توییتر تنکر تراکرز بلافاصله با واکنش‌ها در فضای مجازی روبه‌رو شد و برخی این تغییر مسیر و سیگنال را به رفع توقیف از گریس1 تعبیر کردند. با این ‌همه وب‌سایت کشتی‌یاب vesselfinder که با ابزارهای ردیاب وضعیت کشتی‌ها را رصد می‌کند، موقعیت نفتکش گریس1 را در اطراف سواحل جبل‌الطارق و بدون حرکت نشان داد.
همزمان به گزارش یورو نیوز، موسسه دریاد گلوبال (شرکت امنیت دریایی بریتانیا) در خبری اعلام کرد که تغییر اخیر در سیگنال مقصد توسط گریس 1 با توجه به وضعیت فعلی کشتی که بدون پرچم است و همچنین پیچیدگی‌های موجود در مورد آینده محموله 2.1 میلیون بشکه نفت خام سبک ایران بسیار غیرمنتظره است.» این موسسه تغییر سیگنال را عمدی عنوان کرد. این تغییر سیگنال با توجه به اینکه حکم توقیف نفتکش گریس1 روز 26 مرداد ماه به پایان می‌رسد، می‌تواند نشانه‌هایی مثبت در احتمال رفع توقیف گریس1 در ساعت‌های آتی باشد.
پس از انتشار اخبار مربوط به این تغییر سیگنال‌ها، موجی از اظهارنظر از سوی مقام‌های ایرانی و البته مقام‌های محلی جبل‌الطارق آغاز شد. در ایران جلیل اسلامی، معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی ایران، از علاقه‌مندی بریتانیا برای آزاد کردن کشتی توقیف شده حامل نفت ایران خبر داد و گفت: «اسنادی بین دو کشور مبادله شده که در رفع توقیف این کشتی کمک می‌کند.» اسلامی در بخش‌های دیگری از سخنان خود ابراز امیدواری کرد که این کشتی بتواند با پرچم جمهوری اسلامی ایران به تردد خود ادامه دهد. به گزارش یورونیوز، نفتکش گریس1 تا سه ماه پیش با پرچم پاناما تردد می‌کرد اما این کشور در اوایل خرداد نام این نفتکش را از شناورهای دارای پرچم آن کشور حذف کرده بود.
همزمان سخنگوی دولت حاکم بر جبل‌الطارق نیز گفت: «از زمان توقیف نفتکش گریس1 به‌دنبال تنش زدایی با ایران هستیم.»، گفته‌ای که کارشناسان می‌گویند می‌تواند نشانه‌ای از رفع توقیف گریس1 در روزهای آتی باشد. با این همه روز گذشته انتشار خبری به نقل از یک رسانه ترک در خبرگزاری فارس مبنی بر اینکه مقام‌های جبل‌الطارق گفته‌اند گریس1 روز سه‌شنبه آزاد خواهد شد با واکنش‌های متفاوتی رو به ‌رو شد. خبرگزاری رویترز در گزارشی در این باره نوشت: یک منبع آگاه در دولت بریتانیا می‌گوید قرار نیست رفع توقیف از گریس1 روز سه‌شنبه انجام شود. با وجود آنکه گریس1 توسط نیروهای بریتانیایی توقیف شده است اما بریتانیا روز گذشته اعلام کرد که رفع توقیف از آن اقدامی در اختیار دولت جبل‌الطارق است. با وجود آنکه مقام‌های بریتانیایی می‌گویند رفع توقیف روز سه‌شنبه انجام نخواهد شد اما بی‌بی‌سی فارسی به نقل از منابع مطلع اعلام کرد که گریس1 محموله‌اش را به سمت یکی از بنادر یونان می‌برد و از آنجا راهی جنوب اروپا خواهد شد. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که نفتکش انگلیسی نیز پس از رفع توقیف از گریس1 با فاصله چند روز آزاد شود.
تاثیر رفع توقیف‌ها بر برجام
«گاردین» در گزارشی تفصیلی در این باره نوشت: دادگاه جبل‌الطارق باید روز پنجشنبه (فردا) درباره تمدید توقیف یا رفع توقیف از گریس1 تصمیم‌گیری کند. هر چند که بریتانیا در چند هفته اخیر در ملأعام تهدیدهایی را علیه ایران مطرح کرده است اما همزمان مذاکراتی در پشت پرده برای حل این اختلاف میان تهران و لندن در جریان بوده است. هرچند که بریتانیا و ایران هر دو می‌گویند مساله گریس1 و نفتکش انگلیسی ارتباطی به هم ندارند اما کمتر کسی چنین ادعایی را باور می‌کند. خدمه نفتکش انگلیسی که در ایران در توقیف است اعلام کرده‌اند در این مدت با آنها خوشرفتاری شده است. وزارت خارجه بریتانیا در این مدت با این انتقاد روبه‌رو شده است که تصمیم لندن برای اقدام علیه گریس1 حتی اگر بحث تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه را واقعی نیز بدانیم عاقلانه نبوده چرا که واکنش ایران با توجه به آنکه جان برجام به واسطه تحریم‌های امریکا در خطر است، قابل پیش بینی بوده است. لندن درست در روزهایی اقدام به توقیف گریس1 کرد که ایران در پاسخ به بازگشت تحریم‌های یکجانبه امریکا و انفعال 1+4 دست به کاهش تعهدات برجامی زده بود. گاردین در ادامه می‌نویسد: توقیف گریس1 به نخستین ‌باری تبدیل شد که بریتانیا برای اعمال تحریم‌های نفتی سوریه با این شیوه وارد میدان شد. جدا از اینکه بریتانیا این اقدام را به درخواست امریکا انجام داده یا خیر این اقدام لندن با همراهی دولت محلی جبل‌الطارق بحث‌های حقوقی را هم آغاز کرده بود چرا که ایران عضوی از اتحادیه اروپا نیست که موظف به رعایت تحریم‌های تعیین شده توسط این اتحادیه باشد. با این‌ همه برخی از حقوقدان‌ها می‌گویند ‌بندری که قرار بود محموله نفتی ایران در آن تخلیه شود در لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا است. ایران در این مدت هرچند اعلام کرده مقصد گریس1 سوریه نبوده اما همزمان اذعان داشته حق دارد نفت خود را به هر کشوری که می‌خواهد از جمله سوریه بفروشد. در شرایطی که گشایشی در پرونده توقیف گریس1 و سنتا ایمپرو صورت بگیرد می‌تواند تاثیر مثبتی بر فضای مذاکراتی درباره برجام میان ایران و 1+4 در آستانه برگزاری نشست گروه 7 در اواخر سال جاری میلادی بگذارد. گفته می‌شود که ایران یکی از اصلی‌ترین محورهای بحث در این دور از نشست گروه 7 خواهد بود.
به گزارش «اعتماد»، در حالی که دولت جدید به نخست‌وزیری بوریس جانسون ظاهرا بیش از دولت ترزا می ‌به اتحاد سنتی با واشنگتن در روزهای برگزیت نیاز دارد فشارها بر لندن برای همراهی با واشنگتن در اعمال سیاست فشار حداکثری بر ایران افزایش پیدا کرده است. با این همه بوریس جانسون در تازه‌ترین سخنان خود اعلام کرده که موضع لندن در قبال برجام تغییر نکرده اما همزمان ادعا کرده که ایران باید اقدامات بی‌ثبات‌کننده خود در منطقه را متوقف کند. به نظر می‌رسد که با توجه به نزدیکی دونالد ترامپ به بوریس جانسون در چند ماه آتی شاهد همراهی‌های بیشتر لندن با واشنگتن در مسائل غیربرجامی در مقابله با ایران خواهیم بود. به عنوان نمونه لندن پس از روی کار آمدن دولت جانسون موافقت خود را با پیوستن به ائتلاف تحت رهبری امریکا در خلیج فارس اعلام کرد و روز گذشته نیز خبر رسید که ناوچه بریتانیایی اچ‌ام‌اس‌کنت برای پیوستن به ائتلاف تحت رهبری امریکا روانه خلیج فارس و تنگه هرمز شده است. واشنگتن ادعا می‌کند این ائتلاف را برای محافظت از کشتی‌های تجاری در این منطقه به راه انداخته اما در حقیقت این تلاش برای اجماع‌سازی علیه ایران است. ناوچه کنت قرار است جایگزین رزمناو دانکن شود که در حال انجام ماموریت حفاظتی در خلیج فارس است. ایران تاکنون بارها مخالفت خود را با شکل‌گیری چنین ائتلافی در منطقه اعلام کرده و تاکید داشته که تامین امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز با ایران و سایر کشورهای منطقه‌ای و ساحلی است.