اخبار محرمانه -
ایران چگونه در
برجام می ماند؟
k ٣.٧
٠
فرهیختگان / متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اما انتظارات واقعی ایران از اروپایی‌ها چیست و اگر اتحادیه
اروپا و سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه چه اقداماتی را انجام دهند، می‌توانند به حفظ
برجام امیدوار باشند؟ پاسخ این سوال حداقل از دو منبع قابل‌استخراج است؛ اول آنچه حسن
روحانی در جلسه هیات
دولت هفته گذشته مطرح کرد؛ اظهاراتی که باید در کنار سخنان او در 18 اردیبهشت سال 97 قرار بگیرد تا تکمیل شود. حسن
روحانی هفته گذشته متذکر شد که ایران انتظار دارد در مساله خرید نفت و امور بانکی،
اروپا اقدامات موثری انجام دهد؛ همان چیزی که محورهای اصلی برای تامین منافع ایران در
برجام بود و حسن
روحانی در روز خروج
آمریکا از
برجام به آن اشاره کرده بود. البته ماجرای بانکی مربوط به یک سال گذشته نیست، چراکه چندی پیش از خروج ایالات متحده از برجام، محمدجواد
ظریف گفته بود تحریم‌های بانکی که ذیل
برجام برداشته شده بودند، باعث تسهیل روابط بانکی ایران نشدند، به‌گونه‌ای که ایران بعد از
برجام حتی نتوانسته یک حساب بانکی در لندن ایجاد کند. از طرفی این مساله مورد توجه سفارت کره جنوبی در تهران هم قرار گرفته بود و آنها هم می‌گفتند که برای دیپلمات‌های خود با چمدان ارز وارد ایران می‌کنند.
سطح اول: یک میلیون بشکه نفت+ کشتیرانی + بیمه
وضعیت نفتی اما از چند ماه پیش شرایطی شبیه شرایط بانکی پیدا کرده و با فشار
آمریکا از چند ماه پیش تا ابتدای اردیبهشت تنها ایتالیا و یونان می‌توانستند از ایران نفت بخرند که آن هم از ابتدای ماه می متوقف شد و به عبارتی صادرات رسمی نفت ایران به
اروپا به صفر رسید.
با توجه به این توصیفات به نظر می‌رسد سطح اول انتظارات ایران از
اروپا که باید در حدود دو ماه آینده برآورده شود، دو محور مهم را دربر بگیرد؛ محور اول خرید نفت ایران از سوی کشورهای عضو اتحادیه اروپایی است. سوای اینکه ایران در گذشته و در ایام نبود تحریم، حدود یک میلیون بشکه نفت به کشورهای اروپایی صادر می‌کرد، امروز برای اینکه مشکلات ناشی از خروج
آمریکا از
برجام مرتفع شود و
برجام بتواند به حیات حداقلی خود ادامه دهد، لازم است مجموعه کشورهای اروپایی همان رقم حدود یک میلیون بشکه نفت در روز را از ایران خریداری کنند. البته این اقدام مستلزم دو اقدام پیش‌زمینه‌ای هم هست؛ یعنی برای انتقال این میزان نفت به
اروپا باید اولا خطوط کشتیرانی و حرکت نفتکش‌ها از ایران به سمت مدیترانه بدون سایه تحریم دوباره از سر گرفته شود، ثانیا شرکت‌های اروپایی اقدام به بیمه محموله‌های صادراتی ایران کنند. مساله مهم و نهایی اما بازگشت پول به ایران است؛ یعنی باید مسیری باز شود تا ایران بتواند این درآمد حاصل از این میزان فروش نفت را به کشور بازگرداند که البته این فرآیند میسر نخواهد شد مگر اینکه یک کانال بانکی باز و انتقال پول از طریق آن صورت پذیرد.
نکته مهم در این میان آن است که اینستکس به حداقل دو دلیل از توانمندی‌های لازم برای فراهم کردن این شرایط برخوردار نیست؛ دلیل اول این است که این کانال تنها از سوی سه کشور حمایت می‌شود، در صورتی‌که ذیل
برجام تحریم‌های اتحادیه
اروپا برداشته شده و ایران نیازمند فروش نفت و تبادلات مالی با کشورهایی از جمله ایتالیا، یونان و اسپانیا است. دوم اینکه اروپایی‌ها از ترس
آمریکا گفته‌اند تنها برای اقلام بشردوستانه این کانال فعال است، که این به معنای مبادله غذا و دارو است و شامل نفت نخواهد شد.
سطح دوم: بند 19
برجام را اجرا کنید
ایران در جریان
برجام و بعد از آن هیچ انتظاری از
اروپا به جز اجرای آن چیزی که ذیل توافق هسته‌ای تعهد کرده بود، نداشت. سه کشور آلمان،
انگلیس و فرانسه و هماهنگ‌کننده سیاست خارجی
اروپا به نمایندگی از
اروپا توافق هسته‌ای را امضا کرده‌اند و در آن متعهد شده‌اند تحریم‌های ایران را مرتفع و پس از لغو این تحریم‌ها نسبت به همکاری با ایران اقدام کنند. علاوه‌بر این در
برجام تاکید شده که اروپایی‌ها باید در مسیر فعالیت‌های هسته‌ای و دادوستد با ایران اقدام کنند.
مراجعه به متن
برجام مشخص‌کننده جزئیات این مساله است.
بند «ه»
برجام اولین قسمت است. این بند می‌گوید: «این
برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی در حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی و انرژی خواهد شد.»
بند «م» اما مربوط به تحریم‌های هسته‌ای اخیر آمریکاست. در این بند آمده است: «اتحادیه اروپایی، کشورهای گروه 1+5 و ایران در چارچوب این برجام، به نحو مقتضی در زمینه مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای همکاری کرده و در طرح‌های مربوط به همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز که مشترکا توسط طرفین تعیین می‌شوند، از جمله از طریق مشارکت آژانس، تعامل خواهند کرد.»
بند19
برجام ذیل بخش تحریم‌ها، اما به‌صورت تمام و کمال وظایف اروپایی‌ها را توضیح می‌دهد و جزئیات تحریم‌هایی را که باید در جریان
برجام برداشته می‌شدند، لیست می‌کند.
متن صریح بند 19
برجام 19. اتحادیه اروپایی همه مفاد «مقررات اتحادیه اروپایی» را، آن‌گونه که موخرا اصلاح شده است، که کلیه تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته‌ای را اجرایی می‌سازد، از جمله فهرست افراد مشخص‌شده مربوطه، همزمان با اجرای اقداماتِ توافق‌شده مرتبط با هسته‌ای توسط ایران، به نحو مشخص‌شده در پیوست5، که توسط آژانس راستی‌آزمایی شده باشد، لغو خواهد کرد و (این لغو) شامل تمامی تحریم‌ها و تدابیر محدودکننده در حوزه‌های زیر، که در پیوست 2 تشریح شده، خواهد بود:
الف- نقل‌وانتقالات مالی بین اشخاص و نهادهای اروپایی، از جمله موسسات مالی و اشخاص و نهادهای ایرانی از جمله موسسات مالی؛
ب- فعالیت‌های بانکی، شامل ایجاد روابط کارگ. اتحادیه اروپایی همه مفاد «مقررات اتحادیه اروپایی» را، آن‌گونه که موخرا اصلاح شده است، که کلیه تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبزاری بانکی جدید و افتتاح شعب و بانک‌های تابعه بانک‌های ایرانی در قلمرو کشورهای عضو اتحادیه؛
ج- ارائه خدمات بیمه و بیمه اتکایی؛
د- ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی (از جمله سوئیفت) برای افراد و اشخاص حقوقی نام‌برده شده در الحاقیه 1 پیوست 2 شامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و موسسات مالی ایرانی؛
ه- حمایت مالی از تجارت با ایران (اعتبارات صادراتی، تضامین، یا بیمه)؛
و- تعهد به پرداخت وام‌های بلاعوض، خدمات مالی و وام‌های ترجیحی به
دولت ایران؛
ز- معاملات راجع به اوراق مشارکت
دولت ایران و اوراق تضمین‌شده توسط دولت؛
ح- واردات و حمل نفت، فرآورده‌های نفتی، گاز و فرآورده‌های پتروشیمی ایرانی؛
ط- صادرات تجهیزات یا تکنولوژی کلیدی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی؛
ی- سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفت و گاز و پتروشیمی؛
ک- صادرات تجهیزات و تکنولوژی کلیدی صنایع دریایی؛
ل- طراحی و ساخت کشتی‌های باری و تانکرهای نفتی؛
م- ارائه خدمات پرچم و تعیین وضعیت (classification)؛
ن- دسترسی به فرودگاه‌های اتحادیه اروپایی برای هواپیماهای باری ایرانی؛
س- صادرات طلا، فلزات گرانبها و الماس؛
ع- تحویل مسکوکات و اسکناس ایرانی؛
ف- صادرات گرافیت، فلزات خام و نیمه‌ساخته مانند آلومینیوم و فولاد و صادرات نرم‌افزار برای یکپارچه‌سازی فرآیندهای صنعتی؛
ذ- لغو فهرست اشخاص حقیقی، حقوقی و نهادها (مسدود شدن اموال و ممنوعیت ویزا) مذکور در الحاقیه1 پیوست شماره 2 و؛
ق- خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق.
هیچ‌کدام از این موارد که حداقل سرفصل‌های آن 19 مورد است، امروز تقریبا اجرا نمی‌شود و ایران انتظار دارد اروپایی‌ها به آنچه امضا کرده‌اند، متعهد باشند و آن را اجرایی کنند.
بند 26 اما در مورد حسن‌نیت
اروپا و تضمین‌های بعدی است؛ بخشی که صریحا می‌گوید در هیچ حالتی تحریم‌های اتحادیه
اروپا بازنمی‌گردند. بدین صورت که « 26. اتحادیه اروپایی از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آنها را وفق این
برجام لغو کرده است، خودداری می‌کند، فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی‌شده در این برجام. هیچ‌گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ‌گونه تحریم جدید اتحادیه اروپایی وجود نخواهد داشت... .»
بند 27 هم شامل بهانه‌هایی است که قبل از انعقاد
برجام پیش‌بینی آنها از سوی ایران صورت گرفته بود و متاسفانه در یک سال گذشته به وقوع پیوست. در این بند آمده است: « 27. گروه 1+5 به‌منظور تضمین شفافیت و کارآمدی در ارتباط با لغو تحریم‌ها وفق این برجام، تدابیر اداری و آیین‌نامه‌های اجرایی کافی را تمهید خواهند کرد.»